ویکتور فرانکل بر «معناجویی» به عنوان اصلی‌ترین انگیزش انسان تأکید کرده و دین را نیز در امتداد همین پدیده انسانی معنا می‌کند. «دین، یعنی جست‌وجوی انسان برای یافتن معنای غایی در زندگی» (1).

زمانی آلبرت اینشتین دین‌داری را «یافتن پاسخی برای این پرسش که معنای زندگی چیست»، تعریف کرد و بعدها نیز ویتگنشتاین این‌چنین نوشت: «اعتقاد به خدا، یعنی فهم این نکته که زندگی معنایی دارد».

فرانکل نیز در مقام یک روان‌پزشک، دین را تحقق خواست انسان برای دستیابی به معنای نهایی در زندگی تعریف می‌کند. «معنای غایی، معنایی وابسته به دیگران، پروژه‌ها یا حتی سربلندی‌مان نیست، بلکه نقطه عطفی به خدا و معنای روحانی است» (2).

این احساس مذهبی در اعماق ضمیر ناهشیار همه انسان‌ها وجود دارد و نمی‌توان آن را بر کسی تحمیل کرد. دین‌داری، امری خود انگیخته است؛ نه غریزه، نه روان‌پزشک و نه واعظ مذهبی هیچ‌کدام نمی‌توانند با اجبار، دین‌داری حقیقی را کشف کنند (3).

دین پدیده‌ای انسانی و کاملاً شخصی و مبتنی بر آزادی و گزینش‌گری انسان است و انسان از سرِ اختیار و با آزادی تمام آن را می‌پذیرد. اگر دین‌داری را امری غریزی یا برخاسته از ناخودآگاه جمعی بدانیم، آن وقت عنصر تصمیم‌گیری در آن وجود نخواهد داشت، حال آنکه دین متضمن شخصی‌ترین تصمیمات انسان، هر چند در سطح ناخودآگاه است (4). دین‌داری امری کاملاً اختیاری و شخصی است به همین دلیل، انسان در برابر آن مسئول و پاسخگوست. دین‌داری ناخودآگاه حاکی از نوعی رابطه نهفته با فراباشندگی ذاتی انسان است. او همیشه رابطه‌ای با «تعالی» هر چند فقط در سطح ناخودآگاه دارد. این موجود متعالی که انسان همواره با او در ارتباط است «خدای ناخودآگاه» نام دارد.

      نکته ای که در مورد نظرات فرانکل مطرح است «عدم تعریف دقیق از دین» و «مشخص نکردن وظایف یک دیندار» است. وی معناجویی و  خداباوری را مطرح می کند، وظیفه عملی انسان را مورد توجه قرار نمی دهد و تنها در حیطه شناخت (آن هم در سطح بسیار ابتدایی) باقی می ماند. از طرف دیگر، فرانکل نگاهی یک سویه به خداوند دارد و از نگاه خداوند به انسان غافل است. همچنین، مساله تقوا (خویشتن پایی از نگاه خداوند) بررسی نمی کند.

      در حیطه دین، تنها اعتقاد به درستی آن و ایمان به خداوند کافی نیست، بلکه تکلیف شناسی و عمل به آن (عمل صالح) نیز حائز اهمیت است

1- ویکتور امیل فرانکل، انسان در جستجوی معنای غایی، ص 12

2- همو، بنیانگذار معنا درمانی، ص 177.

3- همو، انسان در جستجوی معنای غایی، ص 70

4- همان، ص 64