روان درمانی یا اقرار به گناه

از آنجا که سایکولوژی روابط چهارگانه را نادیده گرفته و تنها بر انسان متمرکز شده است (رویکرد انسان محوری) و از رابطه با خود، خدا و محیط غافل شده است، برای به آرامش رساندن فرد و کاهش تنش های روانی او، راهکارهای مخدوشی مانند بیان اشتباهات را مدنظر قرار داده است.

برای رهایی از خطاهای گذشته و دستیابی به آرامش انسان باید جایگاه واقعی خود را در جهان بشناسد و به ارزش واقعی خود پی ببرد. یعنی رابطه مخلوق و خالقی را مورد توجه قرار داده و خود را تنها و رها شده تلقی نکند.

  اقرار به گناه، گناه است (اقرار الذّنب ذنب- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم)   و  انسان نمی‌تواند به هیچ عنوان نزد دیگراناقرار به گناه  کند چون خدای متعال دوست دارد که آبروی بندگانش حفظ شود.

از آنجا که سایکولوژی دین را کنار گذاشته است، ارزش و کرامت انسان را به معیارها و سنجه های مادی و سطح پائین می سنجد و برای آبرو و اعتبار ذاتی انسان ارزشی قائل نیست. در نتیجه، حیا را امری بی ارزش تلقی کرده و انسان را دچار فاجعه بی حیایی می کند.

از آنجا که دین به دنبال عزت بخشی به انسان و حفظ کرامت واقعی او است، با از بین رفتن دین عزت و کرامت انسان نیز از بین خواهد رفت.

وقتی حیا به عنوان یکی از مؤلفه های کلیدی دین از بین برود، دین و در نتیجه ارزش و کرامت انسان نابود خواهد شد. کسی که حیا ندارد، دین هم ندارد (لا دین لمن لا حیاء له) . وقتی عفّت و حیا را از بین بردند و بی‌حیایی در جامعه آمد، به‌خودی‌خود دین هم از بین می‌رود.

در مسیحیت افراد گناهانی را که در زندگی انجام داده اند برای کشیش ها شرح می دهند. کشیش ها نیز پس از شنیدن گناه ها، اقدام به بخشش فرد مذکور می کنند.

فروید متوجه شد افراد پس از اعتراف به اشتباهات و گناهان خود نزد کشیش، به آرامش می رسند. سایکولوژی از این روش مسیحیت برای روان درمانی استفاده می کند

دین مبین اسلام، اعتراف به گناه را تنها برای خداوند جائز دانسته است و بیان گناهان به اشخاص دیگر را حرام کرده است.

سلامت روانی

سلامت روانی بدین معنا است که روان و فطرت انسان به کارکردهای اصلی خود دست یابد و سطوح رشد و تکامل را طی نماید. بر اساس نقشه انسان در قرآن، فطرت انسان دارای 4 لایه صدر، شغاف، قلب و فؤاد است.

انسان رشد یافته کسی است که به لایه های درونی فطرت خود بپردازد و آنها را فعال نماید. بر این اساس، فردی که لایه های قلب (جایگاه ایمان و تعقل و ...) و فؤاد (جایگاه حق طلبی و ...) او فعال شده اند و مبنای زندگی او قرار گرفته اند، دارای سلامت روانی است و از روان سالم و رشدیافته ای برخوردار است. 

کسی که لایه های درونی فطرش (قلب و فؤاد) فعال نشود و در لایه های سطحی یعنی صدر (محل غم و شادی) و شغاف (محل محبت و نفرت) بماند، به رشد مطلوب نرسیده و از سلامت روانی برخوردار نیست. چنین فردی به آرامش نخواهد رسید و از هدف اصلی زندگی دور خواهد ماند.

       از آنجا که ایمان دارای مؤلفه های شناختی، عاطفی و عملی است، باید شناخت و گرایش و اعمال انسان را جهت دهی کرده و زندگی او را مطابق این حوزه ها شکل دهد. مثلا در ایمان به خدا، فرد خداشناس، خداگرا (خدادوست) و خدامحور باشد.

معیار سلامت روان

مهمترین معیار سلامت روان ایمان است.

به اعتقاد شهید دستغیب (در کتاب قلب سلیم) «تمام خوشبختی انسان در دنیا و آخرت، در سلامتی روانش از بیماری بی‌ایمانی است و تمام بدبختی در بیماری بی‌ایمانی است. با روشن شدن دل به نور ایمان، بسیاری از بیماری ها خود به خود شفا می یابند».

کسی دارای سلامت ایمان است که به همه متعلقات ایمان، باور قلبی، زبانی و عملی داشته باشد و آنها را در زندگی خود محقق نماید و تلاش کند در جامعه ترویج دهد.

ایمان واقعی با عمل صالح همراه است. در نتیجه می توان گفت، کسی دارای سلامت روانی است که ایمان او منجر به عمل صالح شود.

مستند قرن خود؛ بیانگر ماهیت پلید روان شناسی غربی

این مستند (The century of the self) که توسط BBC و در 4 قسمت تهیه شده است، چهره پلید روان شناسی غربی را به نمایش می گذارد. این مستند نشان می دهد چگونه علم سایکولوژی به عنوان یک علم مادی و غیرتوحیدی، به بهره کشی و فریب مردم می پردازد و با نفسانیات سالاری (pornocracy)، باعث گمراهی و اغوای مردم می شود

روان شناسی یا رفتارشناسی؟

با وجود شهرت فراوان اصطلاح روان شناسی، روان جزء پدیده های مبهم و ناشناخته تلقی می شود و تعریف مناسبی از آن ارائه نشده است!

روان شناسی نام غلطی است که برای رفتارشناسی انتخاب شده است و آنچه که به عنوان روان شناسی شهرت یافته چیزی جز رفتارشناسی و ذهن شناسی (به عنوان یک پدیده مادی) نیست (علم مطالعه رفتار و ذهن) ! برخی از به اصطلاح روان شناسان به این امر در برخی از کتاب ها به صراحت اعتراف کرده اند. برای مثال:

 1- کتاب روان شناسی؛ علم رفتار نوشته کارلسون

2- کتاب روان شناسی؛ علم ذهن و رفتار نوشته گراس

3- کتاب روان شناسی؛ علم  ذهن و رفتار نوشته پاسر

4- کتاب روان شناسی؛ علم ذهن و رفتار نوشته هالت

5- کتاب روان شناسی؛ علم رفتار نوشته اتینگر

روانشناسی فیزیولوژیک یا رفتارشناسی حیوانی

کارلسون در مقدمه کتاب روانشناسی فیزیولوژیک خود آورده است «دانشمندان زیادی در تلاش هستند تا با استفاده از روش های پیشرفته، به درک بهتری از فیزیولوژی رفتار دست یابند» (نیل کارلسون، 2004)

روانشناسی فیزیولوژیک برای مطالعه ماهیت انسان، رویکردی تجربی و عملی در پیش می گیرد. اکثر ما اعتقاد داریم ذهن پدیده ای است که به واسطه فعالیت سیسم عصبی ایجاد می شود. از آنجا که با تغییر در ساختار فیزیکی یا شیمیایی مغز، هشیاری نیز می تواند دستخوش تغییر گردد، می توان فرض کرد که هشیاری کارکردی فیزیولوژیکی است، درست مثل رفتار (صفحه 3)

علم جدید این باور را پذیرفته است که جهان از ماده و انرژی تشکیل یافته و آنچه را که ذهن می نامیم، با استفاده از قوانین حاکم بر سایر پدیده های طبیعی قابل تبیین است. مطالعه کارکردهای سیستم عصبی انسان از این موضع حمایت کرده است (صفحه 5)

رنه دکارت فیلسوف و ریاضیدان فرانسوی قرن هفدم، پدر فلسفه مدرن خوانده شده است. با اینکه او زیست شناس نبود، تفکراتش راجع به نقش ذهن و مغز در کنترل رفتار، نقطه آغازی در تاریخ روانشناسی فیزیولوژیک به شمار می رود. دکارت تصور می کرد جهان پدیده ای تماما مکانیکی است و پس از آنکه خداوند آن را به حرکت انداخت، بدون دخالت الهی مسیر خود را طی می کند. از این رو برای فهم جهان کافی است بفهمیم که چگونه ساخته شده است. به نظر دکارت ، حیوانات ابزارهای مکانیکی هستند که رفتار آنها به وسیله محرک های محیطی کنترل می شود. دیدگاه او درباره جسم انسان هم تا حد زیادی همینطور است. از نظر او بدن انسان نیز یک ماشین است. دکارت مانند اکثر فیلسوفان زمان خود دوگانه گرا بود. او معتقد بود هر فردی ذهنی دارد که از ویژگی های منحصر به فرد انسان است  و تابع قوانین مادی نیست  (صفحه 7)

هویت؛ حاصل روابط چهارگانه

هویت به معنی «کیستی» و به معنی پاسخی است که در برابر سوال «من کیستم؟» داده می شود.

هویت انسان حاصل نحوه شکل گیری تعامل او با چهار مؤلفه خود، دیگران، محیط (طبیعت) و خداوند است.

در واقع، روابط چهارگانه و موضعی که هر کس در برابر آنها می گیرد و بر اساس آنها ارزشگذاری و هدفگذاری می کند، سازنده هویت اوست.

اگر خود محور زندگی فرد باشد (ملاک اعتقاد و عمل) خودمحور (egocenterist) خواهد بود، اگر دیگران محور زندگی او باشند، غیرمحور و انسان محور (اومانیست humanist) است، اگر طبیعت و محیط محور زندگی فرد باشد، طبیعت محور و طبیعت گرا (نچرالیست naturalist) و به نوعی علم گرا (ساینتیست scientist) تلقی می شود و اگر خدا محور زندگی او در شناخت و عاطفه و عمل باشد، خدامحور (theoist) خواهد بود.

هدف آموزش و پرورش از نگاه پیاژه

پیاژه معتقد است هدف آموزش [و پرورش] خلق افرادی است که بتوانند کارهای جدید انجام دهند نه اینکه کارهای نسل های گذشته را تکرار کنند، افرادی که خلاق، مبدع و کشف کننده باشند.

در این تعریف جایگاه انسان و انسانیت و ارزش های انسانی که در همه زمان ها مورد احترام بوده و ادب ورزی و حق طلبی کجا است؟ چرا اولین مرحله آموزش و پرورش ما ادبستان   (دبستان) نامگذاری شده ولی نظرات پیاژه اجرا می شود؟

پیاژه در حصار جانورشناسی

«من در علوم طبیعی پرورش یافتم و از رساله خود به سال 1917 زیر عنوان توزیع و تنوع نرم تنان خاکی در دره های آلپ دفاع کردم. اما در حاشیه این تحصیلات، علاقه شدیدی به مسائل مربوط به معرفت شناسی (epistemologie) داشتم و آرزویم این بود که در عین حال که همه عمرم را در یک آزمایشگاه جانورشناسی می گذرانم یک رساله معرفت شناسی بر اساس علم زیست شناسی بنویسم»
ژان پیاژه، کتاب روانشناسی هوش، ترجمه ایرج پورباقر، 1354

پیاژه به عنوان یکی از بزرگترین محققان حوزه شناختی در روان شناسی غربی، کاملاً نشان دهنده این جمله معروف است که «علوم انسانی غربی مادی، غیرالهی و غیرتوحیدی است».

معنادرمانی درخودمانده

ویکتور فرانکل روان پزشک معتقد است بخش مهمی از انسان غیرمادی و معنوی است. وی با طرح اراده معطوف به معنا بیان می کند انسان نیاز دائمی به جستجو برای معنای زندگی است. به اعتقاد فرانکل شرط معنا یافتن زندگی، فراموش کردن خود و فراتر از خود رفتن است. وی بر حال و آینده تأکید دارد. گرچه فرانکل به درستی به اهمیت معنا در زندگی و آینده و رهایی از خودمحوری پی برده است، ولی در ادامه راه به خطا برده و روش های معنا بخشیدن به زندگی را ارزش های فردی ( یعنی ارزش های خلاق، تجربی و گرایشی) دانسته است و در خودمحوری متوقف شده است. وی از روابط چهارگانه انسان (به خصوص، از رابطه با خدا) غافل بوده و معنا را تنها در مادیات و دنیا جستجو کرده است و نتوانسته از حصار تنگ و تاریک خودمحوری نجات یابد.