سلامت روان

جهت دستیابی به سلامت روان، باید تعریف روان و نیازهای روانی به درستی مشخص شود و نیازهای روانی تبیین گردیده و با رفع آن نیازها سلامت روان محقق شود.

روان یکی از پرکاربردترین و در عین حال، مبهم ترین واژه هاست که بحث های زیادی را به خود اختصاص داده است. روان که در عربی به آن روح گفته می شود و در قرآن فطرت مطرح شده است، حاصل مجموعه ای متشکل از شناخت ها، گرایش ها و اعمال و رفتار است که جهت گیری کلی زندگی فرد را مشخص می کند. این واژه را مترجمان به غلط، در برابر psyche انگلیسی قرار داده اند، در حالی که psychology علم شناخت رفتار (رفتارشناسی) تلقی می شود!

طبق افسانه های یونانی سایکه یا پسوخه زنی زیبا است که در تعامل عاشقانه یا به عبارت صحیح تر نفسانی و شهوانی با کیوپید (cupid) پسر ونوس (venus)، الهه عشق و زیبایی است و می تواند آزمون هایی را که برای رسیدن به کیوپید در مقابلش قرار می گیرند، حل کند. این افسانه از داستان یوسف و زلیخا اقتباس شده است. بر اساس این داستان، می توان سایکولوژی را به نوعی شناخت سایکه و امیال او جهت دست یافتن به کیوپید دانست، یعنی نفسانیات شناسی و شهوت شناسی!

سایکه و کیوپید (psyche & cupid)

      نگاه غرب به سلامت روان، ناقص و مخدوش است و همه جوانب آن را در برنمی گیرد  .   مثلا سازمان جهانی بهداشت سلامت روانی را «شناختن توانایی های خود و داشتن توانایی مقابله با استرس های روزمره و مشاکرت مفید در فعالیت های اجتماعی» تعریف می کند و یا گلدشتاین آن را «تعادل بین اعضاء و محیط جهت رسیدن به خودشکوفایی» می داند. در این تعریف ها، رابطه با خداوند نادیده گرفته شده و به این نیاز اصلی توجه نمی شود.

 

نیازهای روانی

نیازهای روانی بر اساس تعامل با مؤلفه های چهارگانه رابطه با خود، دیگران، محیط و خداوند شکل  می گیرند. برخی از نیازها نیز جنبه عمومی داشته و به شکل کلی مدنظر قرار می گیرند، مانند تفکر و تعقل، یافتن معنای زندگی و خلقت جهان، واقع بینی، حق گرایی، ...

 

نیازهای روانی با توجه به روابط چهارگانه به چهاردسته تقسیم می شوند:

1- نیازهای مربوط به ارتباط با خود

2- نیازهای مربوط به ارتباط با دیگران

3- نیازهای مربوط به ارتباط با محیط (طبیعت)

4- نیازهای مربوط به ارتباط با خداوند

نوع ارتباط انسان با پدیده های مختلف، در عین حال که یک امر گریزناپذیر است، به عنوان یک نیاز ضروری مطرح بوده و خدشه در هر یک از این روابط، باعث مخدوش شدن سلامت روان می شود. می توان گفت یکی از مهمترین ملاک های سلامت روان رفع سالم نیازهای روانی است. در این روابط، بر اساس نوع انتخاب انسان، هویت او شکل می گیرد و شاکله خاصی پیدا می  کند.

برخی از نیازهای انسان در هر حوزه عبارتند از:

1- نیازهای مربوط به ارتباط با خود

- خودشناسی و کسب هویت فردی و شغلی (من کیستم)

- کرامت نفس (احساس ارزشمندی یا ارزشمند دانستن خود)

2- نیازهای مربوط به ارتباط با دیگران

- هویت خانوادگی و قومی و ملی، احساس تعلق و همبستگی با دیگران

- انس و محبت دوطرفه، عشق ورزی

- تعامل با دیگران و کمک متقابل و احساس امنیت ناشی از آن

- هویت جنسی و رفع نیازهای جنسی در چهارچوب رابطه زناشویی

- داشتن خانواده (همسر و فرزندان) و رفع نیازهای جنسی، عاطفی و تعلق داشتن

- هویت شغلی

3- نیازهای مربوط به ارتباط با محیط (طبیعت)

- بهره مندی از امکانات ضروری زندگی

- لذت بردن از زیبایی های طبیعت

- معنادار دانستن پدیده های خلقت و تلاش برای کشف روابط پدیده ها و به کار بردن در زندگی (آیه شناسی)

4- نیازهای مربوط به ارتباط با خداوند

- ایمان به متعلقات هفتگانه (خدای مهربان و مقتدر، غیب، ملائکه، پیامبران، کتاب آسمان، آیات، معاد)

- هدفمند و حکیم دانستن خداوند

- تکیه بر خداوند و وکیل قرار دادن او در زندگی

- اعتقاد به غیب و محدود نشدن به مسائل مادی

 

 عدم رعایت ملاک های سلامت روان و رفع نیازهای روانی، سبب نابهنجاری و بیماری روانی می شود.

برخی از بیماری های روانی عبارتند از:

- کفر و شرک و نفاق

- عمل فاسد

- حق گریزی

- عدم واقع بینی

- بی هدفی

- علم گریزی

- عدم تعقل

- دعاگریزی

- بی تقوایی