فطرت بنیان روان شناسی

فطرت به عنوان ماهیت اصلی روان انسان، دارای انسجام درونی و وحدت بوده و در درون خود دارای اجزاء مختلف است. در واقع، شناخت فطرت، ما را به شناخت روان انسان موفق می سازد.

فطرت دارای 4 بخش صدر، شغاف، قلب و فؤاد است. هر یک از این بخش ها دارای کارکردهای متفاوتی هستند. انسان به عنوان اشرف مخلوقات دارای 4 لایه فطرت بوده و فراتر از گیاه (دارای صدر)، حیوان (دارای صدر و شغاف)، جن (دارای صدر، شغاف و قلب) و ملک یا فرشته (دارای فؤاد) قرار دارد.

کتاب فطرت بنیان روانشناسی اسلامی، نوشته علی اصغر احمدی، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول 1362

کتاب فطرت در روانشناسی اسلامی در سه فصل نوشته شده است.

فهرست فصل ها:

فصل اول: گذری از روانشناسی کلاسیک به روانشناسی اسلامی

فصل دوم: تفاوتهای انسان و حیوان

فصل سوم: فطرت از دیدگاه روانشناسی اسلامی

در فصل اول روانشناسی به دو دسته کلاسیک و اسلامی تقسیم می شود.

روانشناسی کلاسیک دارای ویژگی های زیر است:

1- علمی (مشاهده ای و تجربی)

2- رفتاری

3- تکاملی (تطور داروین)

4- غربی (خویشتن گریزی یعنی فراموشی خود در رابطه با کل هستی و خداوند، دنیامحوری و مرگ گریزی، و انسان محوری)

ویژگی های روانشناسی اسلامی:

1- معرفتی بودن (در مورد هدف کلی روانشناسی که معرفت نفس و معرفت رب است)

2- جامعیت (دارای بعدی غیرمادی علاوه بر بعد مادی)

در فصل دوم تفاوت انسان و حیوان به سه دسته کلی تقسیم شده اند:

1- تفاوت های زیستی

2- تفاوت های فرهنگی (زبان، ...)

3- تفاوت های روانی (عاطفی، شناختی، رفتاری)

سایکولوژی؛ علم مادی، غیرالهی و غیرتوحید

سایکولوژی با تمرکز بر تجربه و آزمایش، امور غیرمادی را در نظر نمی گیرد و هدف خود را به عنوان یک علم (science) در رفاه (wellfare) انسان قرار می دهد. این مادی گرایی و نادیده گرفتن امور غیرمادی باعث کنار گذاشتن خدامحوری شده و تنها تفکر خودبنیاد بشر را محور قرار می دهد.

از طرف دیگر عدم باور به ماهیت یکپارچه و منسجم انسان، دست به تجزیه انسان زده و برای وجود او ابعاد مختلفی قائل است و وحدت وجود انسان را زیر سوال می برد. برای مثال، فروید انسان را واجد 3 بخش نهاد (Id)، من (ego) و من برتر (super-ego) می داند و برای نهاد نقش بنیادین قائل است. در واقع، این ترکیب، همانند تثلیث مسیحیت، قائل به سه گانگی در انسان است.

سایکولوژی یا نفسانیات شناسی

آنچه که امروز به عنوان به اصطلاح علم سایکولوژی (psychology) می نامند، ریشه در داستان پسوخه (سایکه) و کیوپید دارد.

Cupid and Psyche is a story originally from Metamorphoses (also called The Golden Ass), written in the 2nd century AD by Lucius Apuleius Madaurensis (or Platonicus).^[2] It concerns the overcoming of obstacles to the love between Psyche (/?sa?ki?/, Greek: Ψυχ? [p?sy?.k????], "Soul" or "Breath of Life") and Cupid (Latin Cupido, "Desire") or Amor ("Love", Greek Eros ’′Ερως), and their ultimate union in a sacred marriage. Although the only extended narrative from antiquity is that of Apuleius, Eros and Psyche appear in Greek art as early as the 4th century BC. The story"s Neoplatonic elements and allusions to mystery religions accommodate multiple interpretations,^[3] and it has been analyzed as an allegory and in light of folktale, Märchen or fairy tale, and myth.^[4]

Since the rediscovery of Apuleius"s novel in the Renaissance, the reception of Cupid and Psyche in the classical tradition has been extensive. The story has been retold in poetry, drama, and opera, and depicted widely in painting, sculpture, and even wallpaper.^[5] Psyche"s Roman name through direct translation is Anima

پسوخه و کوپیدو عشّاق اساطیری در جهان باستان که در اساطیر روم باستان بدین نام و در اساطیر یونان باستان با عنوان پسیخه و اروس شناخته می‌شدند. گرچه نخستین بار افسانه مربوط به این عشاق در سده? دوم میلادی توسط آپولیوس در کتاب الاغ طلایی روایت شده‌است، امّا قدمت این افسانه بدون شک به اعصار قبل از این دوران بازمی‌گردد. در این افسانه? بسیار زیبا و سرشار از سمبل‌ها و نمادهای فلسفی، اروس یا کوپیدو (خدای عشق) که پسر آفرودیت یا ونوس است، شیفته? دختر زیبایی به نام پسوخه یا پسیخه می‌گردد و همه? شادی‌ها و نعمت‌های جهان، به جز لذت دیدار خویش را به او ارزانی می‌دارد، و با این کار، حسادت بی رحمانه? مادرش، آفرودیت را برمی‌انگیزد، امّا سرانجام با پادرمیانی زئوس یا ژوپیتر همه چیز در آسمان‌ها، پایانی خوش می‌یابد و از ازدواج پسوخه و کوپیدو، شهوت زاده می‌گردد. (ویکی‌پدیا، دانشنامه? آزاد)

در واقع، سایکولوژی شناخت نفسانیات سایکه است (نفسانیات شناسی)

روان درمانی یا اقرار به گناه

از آنجا که سایکولوژی روابط چهارگانه را نادیده گرفته و تنها بر انسان متمرکز شده است (رویکرد انسان محوری) و از رابطه با خود، خدا و محیط غافل شده است، برای به آرامش رساندن فرد و کاهش تنش های روانی او، راهکارهای مخدوشی مانند بیان اشتباهات را مدنظر قرار داده است.

برای رهایی از خطاهای گذشته و دستیابی به آرامش انسان باید جایگاه واقعی خود را در جهان بشناسد و به ارزش واقعی خود پی ببرد. یعنی رابطه مخلوق و خالقی را مورد توجه قرار داده و خود را تنها و رها شده تلقی نکند.

  اقرار به گناه، گناه است (اقرار الذّنب ذنب- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم)   و  انسان نمی‌تواند به هیچ عنوان نزد دیگراناقرار به گناه  کند چون خدای متعال دوست دارد که آبروی بندگانش حفظ شود.

از آنجا که سایکولوژی دین را کنار گذاشته است، ارزش و کرامت انسان را به معیارها و سنجه های مادی و سطح پائین می سنجد و برای آبرو و اعتبار ذاتی انسان ارزشی قائل نیست. در نتیجه، حیا را امری بی ارزش تلقی کرده و انسان را دچار فاجعه بی حیایی می کند.

از آنجا که دین به دنبال عزت بخشی به انسان و حفظ کرامت واقعی او است، با از بین رفتن دین عزت و کرامت انسان نیز از بین خواهد رفت.

وقتی حیا به عنوان یکی از مؤلفه های کلیدی دین از بین برود، دین و در نتیجه ارزش و کرامت انسان نابود خواهد شد. کسی که حیا ندارد، دین هم ندارد (لا دین لمن لا حیاء له) . وقتی عفّت و حیا را از بین بردند و بی‌حیایی در جامعه آمد، به‌خودی‌خود دین هم از بین می‌رود.

در مسیحیت افراد گناهانی را که در زندگی انجام داده اند برای کشیش ها شرح می دهند. کشیش ها نیز پس از شنیدن گناه ها، اقدام به بخشش فرد مذکور می کنند.

فروید متوجه شد افراد پس از اعتراف به اشتباهات و گناهان خود نزد کشیش، به آرامش می رسند. سایکولوژی از این روش مسیحیت برای روان درمانی استفاده می کند

دین مبین اسلام، اعتراف به گناه را تنها برای خداوند جائز دانسته است و بیان گناهان به اشخاص دیگر را حرام کرده است.