انسان شناسی سایکولوژیست ها (7): اریکسون

اریک اریکسون

اریکسون رشد شخصیت را به هشت مرحله روانی اجتماعی تقسیم کرد. چهار مرحله اول شبیه مرحله دهانی، مقعدی، آلتی و نهفتگی فروید هستند. تفاوت مهم این است که اریکسون بر همبستگی­ های روانی اجتماعی تأکید داشت، در حالی که فروید بر عوامل زیستی تأکید می­ کرد.

به نظر اریکسون فرایند رشد تحت کنترل اصل اپی­ژنتیک رسش قرار دارد. منظور وی این بود که مراحل رشد به وسیله عوامل ارثی تعیین می­ شوند. پیشوند «اپی» به معنی «بستگی» است و رشد به عومل ژنتیکی بستگی دارد. عوامل اجتماعی و محیطی که با آنها مواجه می­شویم، بر شیوه­های تحقق مراحل رشد تعیین شده ژنتیکی تأثیر می­گذارند. بنابراین، رشد شخصیت هم تحت تأثیر عوامل زیستی و هم عوامل اجتماعی قرار دارد، یعنی هم متغیر شخصی و هم موقعیتی بر آن تأثیر می­گذارد.

به اعتقاد اریکسون رشد انسان شامل یک رشته تعارض است که باید با آنها کنار بیاید. توان یا پتانسیل این تعارض­ ها به صورت زمینه ­های ذاتی به هنگام تولد در ما وجود دارد و در مراحل رشد خاصی بارز می­شوند، یعنی زمانی که محیط ما درخواست ­های به خصوصی از ما می ­کند.  هر رویارویی یا مواجهه با محیط بحران نامیده می­ شود. این بحران در طول زمان تغییر می­کند و انسان را ملزم می­دارد مطابق با درخواست ­های جدید هر مرحله در چرخه زندگی، انرژی غریزی خود را تنظیم مجدد کند (شولتز، ص 243).

اریکسون معتقد بود شخصیت بیشتر تحت تأثیر یادگیری و تجربه قرار دارد تا وراثت. تجربه­ های روانی اجتماعی و نه نیروهای زیستی غریزی عوامل تعیین کننده مهمتر رشد شخصیت هستند. هدف نهایی و درجه اول انسان پرورش دادن من مثبتی است که تمام نیرومندی­ های بنیادی را دربرمی­ گیرد (شولتز، ص 254).

به نظر اریکسون هر یک از هشت مرحله رشد روانی اجتماعی، فرصتی را برای پرورش نیرومندی­ های بنیادی فراهم می­ کند. به اعتقاد او این نیرومندی­ها یا مزیت­ ها زمانی پیدا می­ شوند که بحران هر مرحله به طور مناسب حل شده باشد. نیرومندی ­های بنیادی لازم و ملزوم یکدیگرند، زیرا تا وقتی که نیرومندی در مرحله قبلی محرز نشده باشد، نیرومندی جدیدی نمی­تواند پرورش یابد (شولتز، ص 244).

تثلیث انسان شناختی اریکسون (تلقی سه بخشی از انسان)