روان شناسی و معرفت توحیدی

وقتی فهم ما مبتنی بر تفکیک حق و باطل، خیر و شر، حُسن و قبح و ... شکل بگیرد که در آن زدن باطل و شر و قبح و ... و اقامه حق و حسن و قبح مطرح باشد، معرفت توحیدی محقق می شود. در واقع، معرفتی که مبتنی بر گزاره حق شکل بگیرد و باطل در آن جایگاهی ندارد و کنار زده شده است، معرفت یگانه و توحیدی است.

حق هنگامی اقامه می شود که هر چیز در جای خود قرار داشته باشد. قرآن حکیم یکی از مهمترین ملاک های حق هستند و می تواند مصادیق را مشخص نماید. ملاک دیگر حق، عقل است که مانند چراغی مسیر حرکت را روشن می کند.

حکم قرآن به عنوان جعلی است که توسط خداوند مقرر شده و عین حق است و آنچه که ما ورای قرآن تصور کنیم که با آن متفاوت و در تناقض باشد جعل ما است و باطل محسوب می شود.

پس می توان گفت جعل خداوند در مورد امور غیرمادی حق است و جعل ما که متفاوت با قرآن است باطل. در حوزه معرفت، پذیرش حق و زدن باطل یا باطل ها توحید یا یگانگی نامیده می ش

در مورد مسائل مادی یا خلق، اجبار مطرح است و اختیاری برای انسان وجود ندارد که انتخاب کند و چیزی جعل کند. مثلا خوردن اسید یا سقوط از ارتفاع زیاد باعث مرگ انسان می شود و در آن انتخابی وجود ندارد. 

البته در مسائل غیرمادی و معرفتی نیز انتخاب نادرست باعث انحطاط و نابودی انسان می شود، ولی بعضاً اثرات آن بلندمدت است و به نوعی احساس انتخاب وجود دارد؛ انتخابی که نسبی است نه مطلق و کامل، زیرا فرد نتیجه انتخاب خود را با همه وجود خواهد دید.

در مجموع می توان گفت در مورد مسائل مادی خلق مطرح است که جبری است، ولی در مورد مسائل غیرمادی (معنوی) جعل موضوعیت دارد و به نوعی انتخاب وجود دارد. در حوزه جعل حق و باطل مطرح می شود. در اینجا توحید به معنی زدودن همه باطل ها و پذیرش حق است.